خالد بن عبدالرحمان عطارخالد بن عبد الرحمان عطار، راوی امامی می‌باشد و کنیه‌اش ابوالهیثم بود. ۱ - اختلاف نظر علما در مورد ثقه بودن خالدطوسی او را در شمار اصحاب امام صادق علیه‌السلام آورده، اما توثیق نکرده است. ابن داوود حلّی و علامه حلّی [۳]
حسن بن یوسف علامه حلّی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ج۱، ص۱۳۸، چاپ جواد قیومی اصفهانی، (قم) ۱۴۱۷.
به نقل از ابن عقده از ابن نمیر او را با لفظ ثقةٌ ثقةٌ توثیق کرده‌اند. [۵]
محمد بن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، ج۱، ص۲۹۲، قم:مکتبة المحمدی.
از اینرو متأخران درباره توثیق وی اختلاف نظر دارند. ۱.۱ - علت تأیید وثاقت خالدبرخی با اعتماد به نقل ابن داوود حلّی و علامه حلّی او را ثقه [۶]
عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۵، ص۱۵۴ـ۱۵۵، چاپ محیی الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳.
، ممدوح [۷]
محمد باقر بن محمد تقی مجلسی، الوجیزة فی الرجال، ج۱، ص۷۳، چاپ محمد کاظم رحمان ستایش، تهران ۱۳۷۸ش.
یا موثق [۸]
شوشتری، قاموس الرجال، ج۴، ص۱۳۳.
دانسته‌اند.
۱.۲ - علت تردید وثاقت خالدبرخی دیگر درباره این توثیق تردید کرده‌اند و اعتماد علامه حلّی و ابن داوود حلّی به ابن عقده و ذکر نام او در شمار موثقان را کافی ندانسته و با توجه به غیر شیعه بودن و عدم وثاقت ابن نمیر، توثیق وی را بی ثمر شمرده‌اند [۹]
خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۳۰، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم.
[۱۰]
عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۵، ص۱۵۳، پانویس ۲، چاپ محیی الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳.
[۱۱]
عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۵، ص۱۵۵، پانویس، چاپ محیی الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳.
و در نتیجه او را مجهول [۱۲]
عبد النبی بن سعد الدین جزائری، حاوی الاقوال فی معرفة الرجال، ج۳، ص۴۴۷، (قم) ۱۴۱۸.
[۱۳]
محمد جواهری، المفید من معجم الرجال الحدیث، ج۱، ص۲۰۶، قم ۱۴۲۴.
یا ضعیف [۱۴]
عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۵، ص۱۵۵، پانویس، چاپ محیی الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳.
خوانده‌اند.
۲ - وجود خالد بن عبدالرحمان دیگرفرد دیگری با همین نام و کنیه در کتب رجالی اهل سنّت ملقب به عبدی و کوفی یافت می‌شود. برخی این دو را یکی تلقی کرده و ذیل یک عنوان آورده‌اند. [۱۵]
شوشتری، قاموس الرجال، ج۴، ص۱۳۳.
از این فرد در زمره راویان ضعیف اهل سنّت یاد شده [۱۷]
محمد بن عمرو عقیلی، کتاب الضعفاء الکبیر، سفر۲، ۸، چاپ عبد المعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.
[۱۸]
ابن حِبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، ج۱، ص۲۸۱، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ۱۹۷۶.
[۱۹]
محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ج۱، ص۶۳۴، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
که از سماک بن حرب نقل حدیث کرده و اسحاق بن فرات مصری شاگردش بوده است. [۲۰]
محمد بن عمرو عقیلی، کتاب الضعفاء الکبیر، سفر۲، ۸، چاپ عبد المعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.
[۲۱]
شوشتری، قاموس الرجال، ج۴، ص۱۳۳.
۲.۱ - احتمال اتحاد دو خالد بن عبدالرحماناز آن‌جا که در کتب رجالی شیعه هیچ‌‌یک از این جزئیات درباره خالد بن عبد الرحمان شیعی نیامده است، احتمال اتحاد این دو ضعیف به نظر می‌رسد. همچنین برخی از رجالیان اهل سنّت خالد بن عبد الرحمان عطار کوفی را با خالد بن عبد الرحمان خراسانی [۲۲]
ابن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۳، ص۳۶ـ۳۹، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
یکی انگاشته‌اند [۲۳]
ابن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۳، ص۴۰، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
[۲۴]
ابو نعیم اصفهانی، کتاب الضعفاء، ج۱، ص۷۷، چاپ فاروق حماده، مغرب: دارالبیضاء.
[۲۵]
ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۳، ص۹۰، (بیروت) ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴.
که نادرست است. [۲۶]
یوسف بن عبد الرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۸، ص۱۲۳، پانویس ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۳ - شاگردان یا مشایخ خالددر مورد شاگردان یا مشایخ خالد سند دقیقی در دسترس نیست، جز آن که نام وی در زمره کسانی آمده است که از یحیی بن سَلَمه نقل حدیث کرده‌اند [۲۷]
یوسف بن عبد الرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۳۱، ص۳۶۲، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۴ - فهرست منابع(۱) ابن حِبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ۱۹۷۶. (۲) ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، (بیروت) ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴. (۳) ابن داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ محمد صادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم. (۴) ابن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵. (۵) ابو نعیم اصفهانی، کتاب الضعفاء، چاپ فاروق حماده، مغرب: دارالبیضاء. (۶) محمد بن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، قم : مکتبة المحمدی،. (۷) مصطفی بن حسین تفرشی، نقد الرجال، قم ۱۴۱۸. (۸) عبد النبی بن سعد الدین جزائری، حاوی الاقوال فی معرفة الرجال، (قم) ۱۴۱۸. (۹) محمد جواهری، المفید من معجم الرجال الحدیث، قم ۱۴۲۴. (۱۰) خویی، معجم رجال الحدیث، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم. (۱۱) محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت. (۱۲) عبد الحسین شبستری، الفائق فی رواة و اصحاب الامام الصادق علیه‌السلام، قم ۱۴۱۸. (۱۳) شوشتری، قاموس الرجال. (۱۴) محمد جعفر طبسی، رجال الشیعة فی اسانید السنة، قم ۱۳۷۸ش. (۱۵) محمد بن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵. (۱۶) محمد بن عمرو عقیلی، کتاب الضعفاء الکبیر، چاپ عبد المعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸. (۱۷) حسن بن یوسف علامه حلّی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، چاپ جواد قیومی اصفهانی، (قم) ۱۴۱۷. (۱۸) عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ محیی الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳. (۱۹) محمد باقر بن محمد تقی مجلسی، الوجیزة فی الرجال، چاپ محمد کاظم رحمان ستایش، تهران ۱۳۷۸ش. (۲۰) یوسف بن عبد الرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خالد بن عبدالرحمن عطار»، شماره۶۷۷۱. |